Yapay Zeka İşten Çıkarmaları Tartışılıyor

ABD ve Avrupa’da birçok şirket, yapay zekayı gerekçe göstererek toplu işten çıkarmalara giderken, uzmanlar bunun “iyi bir bahane” olduğunu savunuyor. Eleştirmenlere göre firmalar, zorlu kararların sorumluluğunu teknolojinin üzerine yüklüyor.

ABD ve Avrupa’daki büyük şirketler, yapay zekanın etkisini gerekçe göstererek personel azaltımına gidiyor. Ancak uzmanlar, bu gerekçenin gerçeği tam olarak yansıtmadığı görüşünde. Onlara göre firmalar, pandemi sonrası dönemde aşırı işe alım yaptıkları için zorunlu küçülmeye giderken teknolojiyi “günah keçisi” ilan ediyor.

Oxford İnternet Enstitüsü’nde yapay zeka alanında görev yapan yardımcı doçent Fabian Stephany, işten çıkarmaların ardında “gözle görülenden daha fazlası” olduğunu belirtiyor. Stephany, “Şirketler yapay zekayı iyi bahaneler üretmek için kullanıyor. Asıl neden verimlilik değil, geçmişte yapılan yanlış işe alım stratejileri olabilir,” dedi.

Stephany’ye göre firmalar, yenilikçi görünmek ve yatırımcılarına modern bir vizyon sunmak için kendilerini yapay zekanın öncüsü gibi gösteriyor, ancak bu durum aynı zamanda işten çıkarmaların gerçek sebeplerini gizliyor. “Duolingo veya Klarna gibi firmalar pandemi sırasında aşırı büyüdü. Bugün yaşanan işten çıkarmalar, aslında bir pazar temizliği,” ifadelerini kullandı.

Son dönemde Accenture, Lufthansa, Salesforce, Klarna ve Duolingo gibi şirketler, yapay zekayı gerekçe göstererek binlerce çalışanla yollarını ayırdı.

• Accenture, yapay zekaya uyum sağlayamayan çalışanlar için hızlı çıkışları içeren bir yeniden yapılanma planı duyurdu.
• Lufthansa, verimliliği artırmak amacıyla 2030’a kadar 4.000 pozisyonu kapatmayı planladığını açıkladı.
• Salesforce, müşteri destek bölümlerinde 4.000 kişiyi işten çıkardı ve “Agentforce” adlı yapay zeka aracının operasyonel verimliliği artırdığını belirtti.
• Klarna, iki yıl içinde personel sayısını %40 azalttı ancak CEO’su Sebastian Siemiatkowski, “Yapay zekâ bu hikâyenin sadece bir parçası” dedi.
• Duolingo, yüklenicilere bağımlılığı azaltıp, boşlukları yapay zekâ çözümleriyle dolduracağını duyurdu.

Öte yandan, Authentic.ly kurucu ortağı Jean-Christophe Bouglé, LinkedIn’deki paylaşımında, yapay zekâ projelerinin birçok şirkette yavaş ilerlediğini, buna rağmen “yapay zekâ bahanesiyle büyük işten çıkarmalar” yapıldığını belirtti. Bouglé, “Ekonominin yavaşladığı bir dönemde bu, büyük bir bahane gibi görünüyor,” dedi.

Kariyer uzmanı Jasmine Escalera ise şirketlerin bu yaklaşımının çalışanlar arasında “yapay zekâ korkusunu körüklediğini” söylüyor. Escalera, “Firmalar yapay zekayı nasıl kullandıkları konusunda şeffaf davranmadıkça, çalışanların kaygıları artıyor. ‘İşten çıkarıyoruz çünkü yapay zekâ var’ demek, bu korkuyu büyütüyor,” ifadelerini kullandı.

Ancak yapılan araştırmalar, yapay zekânın şu ana kadar kitlesel işsizlik dalgasına yol açmadığını gösteriyor. Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı, 2022’den bu yana ABD’deki iş gücü piyasasında yapay zekâ kaynaklı anlamlı bir istihdam düşüşü tespit etmedi. Benzer şekilde, New York Fed tarafından yayımlanan bir araştırma, yapay zekâ kullanımının sanayi ve hizmet sektörlerinde önemli istihdam kayıplarına neden olmadığını ortaya koydu.

Raporlara göre, hizmet sektöründeki şirketlerin yalnızca %1’i son altı ayda yapay zekâyı işten çıkarmaların nedeni olarak gösterdi. Buna karşın şirketlerin %35’i, çalışanlarını yeniden eğitmek amacıyla yapay zekâyı kullanıyor; %11’i ise bu sayede daha fazla personel işe aldı.

Uzmanlar, tarihin her döneminde teknolojinin insan gücü üzerinde endişe yarattığını, ancak genellikle üretkenliği artırarak yeni iş alanları yarattığını hatırlatıyor. Stephany, “Roma döneminden bu yana makinelerin işleri yok edeceği korkusu vardı, ancak her defasında tam tersi oldu. Yapay zekâ da uzun vadede yeni meslekler doğuracak,” diyor.