Anasayfa
Canlı Borsa
Borsa
Tüm Hisseler
Borsa Haberleri
Blog
Soner Güneş
Dünya genelinde pandeminin ve Ukrayna-Rusya savaşının akabinde besin fiyatları yükselişe geçti. Fakat gelişmiş ülkeler süreci düşük enflasyonla atlatırken, Türkiye’de tablo çok daha ağır. Ayrıntıları ekonomist Onur Çanakçı köşesinde yazdı.
Gelişmiş Ülkeler Fiyatları Tuttu Türkiye Tutamadı
Fransa’da besin enflasyonu %0,4, ABD’de %2, Almanya’da %2,8 seviyesinde kalırken, Türkiye’de oran %35,1’e fırladı. Bu oran, Türkiye’yi dünyada en yüksek besin enflasyonu yaşayan ülkeler ortasına taşıdı. Üretici fiyatı ile market raf fiyatı ortasındaki devasa fark dikkat çekiyor. Tarlada 5 TL olan bir eser, markette 20 TL’ye çıkıyor. Ortadaki farkın büyük kısmı aracıların yüksek kar marjlarından kaynaklanıyor.
Ekonomist Onur Çanakçı’ya nazaran, Türkiye’deki yüksek besin enflasyonunun gerisinde global dalgalanmalara ek olarak, plansız üretim, yüksek girdi maliyetleri, ithalata bağımlılık ve yetersiz kontrol üzere yapısal sorunlar bulunuyor. İşte ayrıntıları aktardığı yazısı;
Küresel Besin Enflasyonunda lideriz
“Pandemi sonrası periyotta global iktisat, üretim ve arz zincirlerinde yaşanan büyük sarsıntıların tesirlerini hala taşımaktadır. Bu sarsıntıların en besbelli ve direkt hissedilen sonucu ise besin fiyatlarındaki artış, yani besin enflasyonu olmuştur. Bilhassa düşük ve orta gelirli ülkelerde, besin enflasyonu yalnızca bir ekonomik gösterge değil, birebir vakitte toplumsal ve siyasal istikrar açısından da belirleyici bir faktör haline gelmiştir.
Küresel Dalgalanmaların Kaynağı: Pandemi, Savaş ve İklim
Gıda enflasyonundaki artışın temel sebepleri ortasında, COVID-19 pandemisinin tetiklediği lojistik aksamalar, Ukrayna-Rusya savaşı üzere jeopolitik gelişmeler ve giderek daha yıkıcı tesirler doğuran iklim değişikliği başı çekmektedir.
2020 yılında başlayan pandemi, besin üretiminde çalışan insan gücünün azalmasına, tedarik zincirlerinde kopukluklara ve nakliye maliyetlerinde önemli artışlara yol açtı. Bunu takip eden 2022 yılında Ukrayna’da patlak veren savaş ise, dünya tahıl ve gübre arzının kıymetli bir kısmını sağlayan bu bölgedeki üretimi sekteye uğrattı.
Birebir devirde sıcak hava dalgaları, kuraklık ve seller üzere iklim krizlerinin de tesiriyle tarım eserlerinin rekoltesi birçok bölgede düştü. Tüm bu faktörler birleşerek global ölçekte besin fiyatlarını üst çekti. Lakin bu artış her ülkede tıpkı seviyede ve kalıcılıkla yaşanmadı. Gelişmiş ülkeler, bilhassa merkez bankalarının faal para siyasetleri ve devlet dayanaklı sübvansiyonlar sayesinde bu artışı büyük ölçüde denetim altına alabildi.
Örneğin Fransa’da besin enflasyonu %0,4, ABD’de %2, Almanya’da %2,8 düzeyinde kalırken, İsviçre’de fiyatlar %0,6 oranında geriledi.
Türkiye’de Besin Enflasyonu: Kalıcılaşan Bir Kriz
Türkiye’de ise besin enflasyonu %35,1 üzere çok yüksek bir düzeye ulaşmıştır. Bu oran, dünyada izlenen en yüksek düzeylerden biridir ve Türkiye’nin besin enflasyonunun yalnızca global dalgalanmalardan değil, tıpkı vakitte lokal yapısal meselelerden da beslendiğini göstermektedir. Bu mahallî meseleler ortasında: Özellikle üretici ile tüketici fiyatları ortasındaki uçurum dikkat caziptir.
Tarla çıkış fiyatı 5 TL olan bir eser, market rafında 20 TL’ye kadar ulaşabilmektedir. Bu farkın nedeni birçok vakit aracıların çok kâr marjları, yetersiz kontrol ve lojistik maliyetlerdeki artışlardır.” Karşılaştırmalı Tablo: Besin Enflasyon Oranları:
